ئه‌م ڕۆژانه له کوردستان باس باسی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌ییه. هه‌موو که‌سێ قسه‌ی تێدا ده‌کات و بیر و بۆچوونی خۆی له باره‌یه‌وه ده‌خاته ڕوو. ڕه‌نگبێ ئه‌مه کارێکی ئاسایی بێت به‌و مانایه‌ی، که ئاکام و ئه‌نجامه‌کانی هه‌موو کوردێك په‌یوه‌ندار ده‌کات. ئه‌وه‌ی ئاسایی نیه ئه‌وه‌یه، که باس و خواسه‌کان له یه‌ك بازنه‌ددا ده‌خولێنه‌وه. ته‌نها باس له گرنگی و مێژوویی ئه‌م هه‌نگاوه ده‌کرێت و به شانی و باڵی ئهو که‌سانه‌دا هه‌ڵده‌درێت که ئه‌م هه‌نگاوه‌یان هه‌ڵهێناوه، به هیچ شێوه‌یه‌ک ئاماژه به کۆسپ و تهگهرهکان له به‌رده‌م وه‌دیهاتنی ئه‌م خه‌ونه گه‌وره‌یه‌دا ناکرێت. ئه‌مه‌ش ده‌بێته هۆی ئه‌وه‌ی، کاتێ ئه‌سته‌نگییه‌کان په‌یدا ده‌بن و ده‌بن به رێگر و په‌کی پرۆسه‌که ده‌خه‌ن، خه‌ڵك تووشی بێ ئومێدی ده‌بێت، چونکه ته‌نها باس له خێر و بێری کۆنگره کراوه و که‌س پێی وانه‌بووه که سه‌رکه‌وتوو نا‌بێت. نابێ ئه‌وه به دوور بزانین که باسکردن له کۆسپ و تهگهرهکان و ئه‌گه‌ری سه‌رنه‌که‌وتنی ئه‌م پرۆسه‌یه، وه‌کو هه‌موو پرۆسه و کردارێکی مرۆڤ، ڕه‌نگبێ ڕوو به ڕووی ڕه‌خنه و توانج و ته‌نانه‌ت تۆمه‌تیشمان بکاته‌وه. له گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نابێ گوێ به‌وه بده‌ین و پرس و نیگه‌رانی خۆمان له مه‌ڕ کارێکی لهم جۆره نه‌خه‌ینه ڕوو.
ئه‌م تێبینییانه‌ی لێره‌دا ده‌یانخه‌مه ڕوو، له ئه‌زموونی چه‌ند ساڵه‌ی خۆمه‌وه له کاتی دامه‌زراندن و کار وچالاکییه‌کانی پارله‌مانی کوردستان له ده‌ره‌وه‌ی وڵات و کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستان، که بۆ چه‌ند ساڵێك له هه‌ردووکیاندا جێگری سه‌رۆك بوومه، سه‌رچاوه‌یان گرتووه. یه‌که‌میان کاک یه‌شار قایه سه‌رۆکایه‌تی ده‌کرد و دووه‌میشیان خوالێخۆشبوو دکتۆر عیسمه‌ت شه‌ریف وانلی. من وه‌کو کوردێکی سه‌ربه‌خۆ، تا ئهو ڕۆژه‌ی باوه‌ڕم وابوو ئهو ده‌زگایانه ده‌توانن خزمه‌تێك به دۆزی ڕه‌وای کورد بگه‌یه‌نن، به کارایی به‌شداریم تێیاندا کرد.
هه‌موو که‌سێ کۆبوونه‌وه‌ی پارت و ڕێکخراوه کوردییه‌کانی پێ کارێکی باشه، چونکه ئه‌مانه تا چه‌ند ساڵێك به‌ر له ئێستا ئاماده نه‌بوون پێکه‌وه دابنیشن. به‌ڵام ئه‌مه له‌و ڕاستییه ناگۆڕێت، که کۆبوونه‌وه‌که پرۆتۆکۆلی بووه‌و باس له کێشه و قه‌یران و پرسه جددییه‌کانی دۆزی کورد به گشتی و هه‌ربه‌شه‌ی به تایبه‌تی نه‌کراوه.
ئه‌گه‌ر به شێوه‌یه‌کی بابه‌تییانه و دوور له هه‌ست و سۆزی کوردانه له پرسی کۆنگره‌ی نهتهوهیی بکۆڵینه‌وه، ده‌بینیین، ئه‌م هه‌نگاوانه له ده‌سپێکه‌وه ڕوو به ڕروی هه‌ندێ کێشه‌ی جددی ده‌بنه‌وه. تا ئێستا کاربه‌ده‌ستان و به‌رپرسان لهم پرۆسه‌یه، ئه‌وه‌یان بۆ خه‌ڵك ڕوون نه‌کردۆته‌وه، ئایه مه‌به‌ست له‌مه‌ی پێی ده‌وترێ کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستان، ته‌نها به‌ستنی کۆنگره‌یه‌ك یا کۆنفرانسێکی فراوانی پارت و ڕێکخراو و" که‌سایه‌تییه سه‌ربه‌خۆکانی" حیزبه، که تێیدا " په‌یامی ئاشتی ئاراسته‌ی گه‌لانی تورك، عه‌ره‌ب و فارس" ده‌کات، به وته‌یه‌کی دی مه‌راسیمی به‌خاکسپاردنی خه‌باتی چه‌کداری تێدا ده‌گێڕدرێ، یا مه‌به‌ست دامه‌زراندنی ده‌زگایه‌کی هه‌میشه‌ییه به نێوی کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستان؟.
ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست ئه‌وه‌ی یه‌که‌میان بێت، ئه‌وا ڕه‌نگبێ پارت و ڕێکخراوه سیاسییه کوردییه‌کان بتوانن له‌و ده‌مه کورته‌ی بۆیان دیاری کردووه، ئه‌نجامی بده‌ن. ئه‌گه‌ر پارته گه‌وره‌کان، وه‌کو ڕایده‌گه‌یه‌نن، باوه‌ڕیان به خه‌باتی چه‌کداری نه‌مابێت، ئیتر بۆ په‌یامی ئاشتی، هیچ نه‌بێت له واری تیۆریدا، کێشه‌یه‌ك له ئارادا نیه. وا چه‌ند ساڵێکه پارتی کرێکارانی کوردستان، که خۆی و باڵه جیاوازه‌کانی به پراکتیکی شه‌ڕی چه‌کداری ده‌که‌ن، په‌یامی ئاشتی ئاڕاسته‌ی تورکیا ده‌کات و ته‌نانه‌ت چه‌کداره‌کانی له وڵاتی باو باپیران ده‌کێشێته‌وه بۆ ده‌ره‌وه‌ی سنور، بێ ئه‌وه‌ی تا ئێستا شتێکی ئه‌وتۆ له‌و پرۆسه‌یه سه‌وز بووبێت، ته‌نانه‌ت ڕۆژانه باس له‌وه ده‌کرێت، که پرۆسه به‌بنبه‌ست گه‌یشتووه. خۆ باسی په‌یامی ئاشتی له جه‌نگه‌ڵستانی سوریا له خه‌یاڵێکی خۆش به‌ولاوه هیچی دی نیه، ئێرانێش با له‌ولاوه بوه‌ستێ. ڕه‌نگبێ به هۆی که‌رکوك و هێڕشی به‌رده‌وامی تیرۆریستانه‌وه، به‌ر له‌وانی دی شه‌ڕ یه‌خه‌ی کوردی باشوری کوردستان بگرێت. به‌ڵام بۆ ڕاگه‌یاندنی ئه‌وه‌ی کورد ئیتر شه‌ڕی چه‌کداری ناکات، پێویست به کۆنگره‌ی نهتهوهیی نیه، گه‌لان بۆ ئامانجی زۆر گه‌وره‌تر کۆنگره‌ی نهتهوهیی داده‌مه‌زرێنن.
خۆ ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست دامه‌زراندنی ده‌زگایه‌کی هه‌میشه‌یی بێت به ناوی کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستانه‌وه، ئه‌وا بێ یه‌ك و دوو پێویستی به ئاماده‌کاری و کارێکی یه‌کجار زۆر ده‌بێت، که ڕه‌نگبێ نه‌ک چه‌ند مانگێك، به‌ڵکو چه‌ند ساڵێك بکێشێ. ئه‌مه ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت دامه‌زراوه‌یه‌کی جێگیر و به ناوه‌ڕۆك بێننه کایه‌وه، نه‌ك وه‌کو هه‌موو دامه‌زراوه‌کانی تری کورد بێ ناوه‌ڕۆك و به مردوویی له دایك بێت. هه‌ڵسه‌نگاندن و خوێندنه‌وه‌ی ڕه‌خنه‌گه‌رانه‌ی مێژووی بزووتنه‌وه‌ی نهتهوهیی کورد له سه‌د و بیست ساڵی ڕابردوودا، ده‌ستنیشانکردنی ئامانجه سه‌ره‌کییه‌کانی خه‌باتی نه‌ته‌وه‌ی کورد لهم سه‌رده‌مه، شێوازی کارکردنی پارت و ڕێکخراوه سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانی، هاوکاری و هه‌ماهه‌نگی باڵه سه‌ره‌کییه‌کانی و گه‌لێ ته‌وه‌ری دی پێویستییان به لێکۆڵینه‌وه و لێوردبوونه‌وه‌ی قووڵ و هه‌مه‌لایه‌نه هه‌یه پێش ئه‌وه‌ی دامه‌زراوه‌یه‌کی وا گرنگ دابمه‌زرێنرێ.
جاران که کورد بیری له کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستان ده‌کرده‌وه، بۆ ئه‌وه بوو که له سه‌ر ئاستی نێونه‌ته‌وه‌یی دامه‌زراوه‌یه‌ك هه‌بێت به ناوی هه‌موو کورده‌وه قسه بکات و ستراتیژێکی نهتهوهیی دابڕێژێ و داخوازییه ڕه‌واکانی نه‌ته‌وه‌ی کورد بخاته ڕوو، که له سه‌رووی هه‌موویانه‌وه دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی کوردستان بوو. ئێستا داخوازی سه‌ر‌به‌خۆیی کوردستان له باری واقیعیدا له ئارادا نیه. پارتی کرێکارانی کوردستان، که بانگه‌شه‌ی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی سۆسیالیستی کوردستانی ده‌کرد، ئێستا باس له چاره‌سه‌رکردنی دۆزی کورد له چوارچێوه‌ی کۆماری دیموکراتیکی تورکیا ده‌کات. پارته‌کانی باشوری کوردستان، له دوای ساڵانێکی زۆر له خه‌باتکردن له پێناوی ئۆتۆنۆمی و ئۆتۆنۆمی ڕاسته‌قینه، چه‌ند ساڵێکه بڕیاڕی فیدیرالییان داوه و باسی له عیراقی فیدیراڵ ده‌که‌ن، بێ ئه‌وه‌ی دامه‌زراوه‌کانی فیدیرالیزم له ده‌وڵه‌تی عیراقدا له ئارادا بن، وه‌کو ( یه‌که‌ی فیدیرالی دی بێجگه له هه‌رێمی کوردستان، ئه‌نجومه‌نی فیدیرالی یا ئه‌نجومه‌نی نه‌ته‌وه‌کان، دادگای فیدیرالی و گه‌لێ شتی تر، که به بێ ئه‌وانه فیدیرالیزم له چوارچێوه‌ی دروشم و بانگه‌شه‌دا ده‌مێنێته‌وه). کورده‌کانی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستانیش له دوای ساڵانێکی زۆر له دروشمی خودموختاری، ئێستا هه‌ندێکیان باس له فیدیرالیزم ده‌که‌ن. کوردی ڕۆژئاواش دیار نیه ئه‌نجامی ئهو ململانێ خوێناوییه‌ی که سوریا تێیدا ده‌ژێ و ڕکه‌به‌ری و ململانێی سه‌ختی نێوان په‌یه‌ده و پارته‌کانی تر ده‌گه‌ن به کوێ و چییان لێ سه‌وزده‌بێت. که‌واتا بیرۆکه‌ی ده‌زگایه‌کی نهتهوهیی بۆ خۆی له قه‌یراندایه له لای کورد و له سه‌ر ئاستی نه‌ته‌وه پرسی دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی کوردستان پرسێکی گه‌رمی ڕۆژ نیه، بۆیه ده‌بێ بیرمان بۆ ئه‌وه بچێت، که بیر له ده‌زگایه‌کی هه‌ماهه‌نگی و هاوکاری له نێوان پارته کوردییه‌کاندا ده‌کرێته‌وه، نه‌ک کۆنگریه‌کی نهتهوهیی، که له سه‌رووی پارته‌کانی کوردستانه‌وه بێت و ستراتیژی نهتهوهیی کورد دابڕێژێت. هه‌ندێ به‌رپرسانی کۆبوونه‌وه‌که‌ش ئه‌مه ناشرنه‌وه، کاتێ ده‌ڵێن: پارت و ڕێکخراوه‌کانی هه‌ر به‌شه‌ی کوردستان کاری خۆیان ده‌که‌ن و بۆ خۆیان ئازادن چۆن بڕیار ده‌ده‌ن. که‌وابوو لێره‌دا پێویست به لێژنه‌یه‌کی هه‌ماهه‌نگی هه‌یه له نێوان پارته‌کان بۆ ئه‌وه‌ی زیان به یه‌ك نه‌گه‌یه‌نن.
لێره‌دا ده‌بێ ئاماژه به‌وه‌ش بکه‌ین، که پارته سیاسییه‌کانی کوردستان له هه‌موو به‌شه‌کانی کوردستان باس له چاره‌سه‌رکردنی دۆزی کورد له سنوری ئهو وڵاتانه‌دا ده‌که‌ن که کوردستانیان داگیرکردووه، بۆیه له دروستکردنی ده‌زگایه‌کی نهتهوهیی بۆ هه‌موو کورد، له گه‌ڵ ئه‌م بۆچوونه‌ی خۆیاندا تا سه‌ر ئێسقان ناکۆکن، ئه‌مه‌ش له گه‌ڵ خۆیدا کێشه‌ی قانونی دێنێته گۆڕێ. پێموایه به‌رپرسانی ئێمه کاتێ بڕیاڕ له هه‌نگاوێك ده‌ده‌ن، ته‌نها بیر له قازانجه سیاسییه‌که‌ی ده‌که‌نه‌وه و ئه‌وه‌نده گوێ به پرسه‌کانی دی ناده‌ن. هه‌ڵبه‌ته هیچ پارتێکی سیاسی کورد جورئه‌تی ئه‌وه‌ی تێدا نیه، بڵێ کۆبوونه‌وه‌یه‌کی نهتهوهیی لهم جۆره بایکۆت ده‌که‌م، با له کاتێکی پڕ له قه‌یه‌ران و ئاڵۆزیشدا بگیرێت، نه‌با به دژی یه‌کده‌نگیی کورد تۆمه‌تبار بکرێت. وا هه‌ر له ئێستاوه له سه‌ر نوێنه‌ری ئه‌م لایه‌ن و ئهو لایه‌ن بووه به به‌زم، جا با بێته سه‌ر ئه‌وه‌ی کۆنگره کۆببێته‌وه و هه‌ر حیزبه‌و هه‌رچی ده‌ست و پێوه‌ندی خۆی له ده‌زگاکانی به‌نێو کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی، حیزبی کارتۆنی و که‌سایه‌تی" سه‌ربه‌خۆ" بخزێنێته نێو ڕیزه‌کانی کۆنگره‌وه، ئهو کاته ده‌بینین ده‌بێت به چی هه‌ڵایه‌ك. له کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستاندا براده‌رانی پارتی کرێکارانی کوردستان ئه‌مه‌یان به ئاشکرا ده‌کرد و ده‌یان کۆمه‌ڵه و رێکخستنیان له ژێر نێوی جیاوازدا ده‌هێنایه کۆبوونه‌وه‌کان، ده‌بوو به هه‌ڵایه‌ك هه‌ر بڕیارێکیان بویستبایه به چه‌پڵه‌ڕێزان ده‌یانسه‌پاند، تا کار گه‌یشت به‌وه‌ی زۆربه‌ی پارت و ڕێکخراوه و که‌سایه‌تییه سه‌ربه‌خۆکان لێی کشانه‌وه و ته‌نها خۆیان مانه‌وه.
خاڵێکی تری گرنگ که ده‌بێت لێره‌دا ئاماژه‌ی پێ بکرێت ئه‌وه‌یه که ئه‌م " کۆنگره نه‌ته‌وه‌ییه" بازدانێکی سه‌یره به سه‌ر کێشه دژواره‌کانی هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستاندا. سه‌یری باری سیاسی یه‌ك به یه‌کی پارچه‌کانی کوردستان بکه‌ن و بزانن ئێمه له چی باڕێکی قه‌یراناویدا ده‌ژێین. به‌ر له به‌شه‌کانی تر، با له باشوری کوردستانه‌وه ده‌ستپێبکه‌ین، که کۆبوونه‌وه‌که‌ی تێدا ئه‌نجامدرا و به قه‌یرانێکی سیاسی قوولدا تێده‌په‌ڕێ. ناکرێ هه‌ڵبژاردنی کاتی کۆبوونه‌وه‌که به سه‌رکه‌وتوویی له قه‌له‌م بده‌ین، چونکه ده‌کرێ به جۆرێك له پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردن دابنرێ و ئه‌مه‌ش مه‌ترسی گه‌وره بۆ هه‌موو پرۆسه‌که دروست ده‌کات. ئایه ئه‌مه هه‌لێکی له باره بۆ کۆنگره‌ی نهتهوهیی، کاتێك له به‌یانییه‌وه تا ئێواره پارته‌کانی ده‌سه‌ڵات و ئۆپۆزیسیۆن هێڕش ده‌که‌نه سه‌ریه‌ك و ده‌یان ناو وناتۆره له یه‌کتر ده‌نێن؟ هه‌ڵبه‌ته نا. باری هه‌موو به‌شه‌کانی تری کوردستان، ئه‌گه‌ر خراپتر نه‌بێت ئه‌وا باشتر نیه. پارته‌کانی ڕۆژهه‌ڵات له گه‌ڵ یه‌کتردا ناکۆكن وله قه‌یراندا ده‌ژێن. باسی ناکۆکی په‌یه‌ده و پارته‌کانی ڕۆژئاوای کوردستان هه‌ر ناکرێت و هه‌موو ڕۆژێك مه‌ترسی پێکدادان و بگره‌وبه‌رده له ئارادیه و ئه‌گه‌ر لایه‌نه‌کانی دیش چه‌کیان هه‌بوایه، ده‌مێك بوو شه‌ڕی براکوژی ببوو به میوانی ئهو به‌شه‌ی کوردستانیش. پارتی کرێکارانی کوردستان له گه‌ڵ هه‌موو گروپ و پارته‌کانی تری باکوری کوردستاندا له ناکۆکیدایه و گوێ به دید وبۆچوونیان نادات و ئه‌وانیش له هێڕش و پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌میشه‌ییدان له دژی ئهو. ئایه نه‌ده‌کرا بۆ زه‌مینه خۆشکردن له به‌رده‌م پرۆسه‌ی کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستاندا، هه‌وڵی ئه‌وه بدرایه له هه‌ر پارچه‌یه‌کی کوردستان جۆرێک له پێکه‌وه‌هه‌ڵکردن و پێکه‌وه‌سازان بهاتبایه‌ته کایه‌وه و هه‌ر به‌شه‌ی هه‌وڵی ئه‌وه‌ی بدایه له جۆره به‌ره و پڵاتفۆرمێکدا هێزه‌کانی خۆی کۆبکردبایه‌ته‌وه و نوێنه‌رانی ڕاسته‌قینه‌ی خۆی بۆ ئهو کۆنگریه هه‌ڵبژێرێ ؟. که‌س ده‌توانێ چاوه‌ڕوانی ئه‌وه بکات که کێشه که‌ڵه‌که‌بووه‌کانی ده‌یان ساڵه‌ی هه‌موو پارچه‌کانی کوردستان له یه‌ک کۆنگره یا کۆنفرانسدا چاره‌سه‌ر ببن؟.
کۆبوونه‌وه‌ی وام بینیوه، که له به‌ر ده‌مه‌قاڵێی دوو پارت، که به هه‌ردووکیانه‌وه به سه‌رکردایه‌تی و بنکردایه‌تییه‌وه ده که‌س نه‌ده‌بوون، کۆبوونه‌وه‌که چه‌ندین کاتژمێر دواکه‌وتووه، تا نوێنه‌رانیان ئاماده‌بوونه پێکه‌وه له یه‌ك شوێن دانیشن. که‌سایه‌تی وامان هه‌بووه هه‌موو خه‌ڵکی به سعاتان به خۆوه سه‌رقاڵکردووه، که نابێ فڵانه که‌س ئاماده‌بێت چونکه پیاوی شا یا خومه‌ینی بووه، کۆنه به‌عسی یا سیخوڕ بووه. خواهه‌ڵناگرێ له‌و جۆرانه‌شمان هه‌بوو. سه‌دان لهم جۆره حیکایه‌تانه‌م له لایه و بۆ کاتی خۆی تۆماریان ده‌که‌م. پارتی وامان هه‌بووه که داوامان لێکردووه ئاماده‌ی کۆبوونه‌کان بێت، وه‌ڵامی ئه‌وه بووه، ئێمه خۆمان ده‌یکه‌ین و ئاماده‌ی کۆنگره‌ی هیچ لایه‌نێکی تر نابین. خۆ بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کان شتی وا سه‌یر و سه‌مه‌ره ڕوویانداوه که هه‌ر باس ناکرێن.
دکتۆر جه‌بار قادر
جێگری سه‌رۆکی پێشووی KNK
هه‌موو که‌سێ کۆبوونه‌وه‌ی پارت و ڕێکخراوه کوردییه‌کانی پێ کارێکی باشه، چونکه ئه‌مانه تا چه‌ند ساڵێك به‌ر له ئێستا ئاماده نه‌بوون پێکه‌وه دابنیشن. به‌ڵام ئه‌مه له‌و ڕاستییه ناگۆڕێت، که کۆبوونه‌وه‌که پرۆتۆکۆلی بووه‌و باس له کێشه و قه‌یران و پرسه جددییه‌کانی دۆزی کورد به گشتی و هه‌ربه‌شه‌ی به تایبه‌تی نه‌کراوه.
ئه‌گه‌ر به شێوه‌یه‌کی بابه‌تییانه و دوور له هه‌ست و سۆزی کوردانه له پرسی کۆنگره‌ی نهتهوهیی بکۆڵینه‌وه، ده‌بینیین، ئه‌م هه‌نگاوانه له ده‌سپێکه‌وه ڕوو به ڕروی هه‌ندێ کێشه‌ی جددی ده‌بنه‌وه. تا ئێستا کاربه‌ده‌ستان و به‌رپرسان لهم پرۆسه‌یه، ئه‌وه‌یان بۆ خه‌ڵك ڕوون نه‌کردۆته‌وه، ئایه مه‌به‌ست له‌مه‌ی پێی ده‌وترێ کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستان، ته‌نها به‌ستنی کۆنگره‌یه‌ك یا کۆنفرانسێکی فراوانی پارت و ڕێکخراو و" که‌سایه‌تییه سه‌ربه‌خۆکانی" حیزبه، که تێیدا " په‌یامی ئاشتی ئاراسته‌ی گه‌لانی تورك، عه‌ره‌ب و فارس" ده‌کات، به وته‌یه‌کی دی مه‌راسیمی به‌خاکسپاردنی خه‌باتی چه‌کداری تێدا ده‌گێڕدرێ، یا مه‌به‌ست دامه‌زراندنی ده‌زگایه‌کی هه‌میشه‌ییه به نێوی کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستان؟.
ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست ئه‌وه‌ی یه‌که‌میان بێت، ئه‌وا ڕه‌نگبێ پارت و ڕێکخراوه سیاسییه کوردییه‌کان بتوانن له‌و ده‌مه کورته‌ی بۆیان دیاری کردووه، ئه‌نجامی بده‌ن. ئه‌گه‌ر پارته گه‌وره‌کان، وه‌کو ڕایده‌گه‌یه‌نن، باوه‌ڕیان به خه‌باتی چه‌کداری نه‌مابێت، ئیتر بۆ په‌یامی ئاشتی، هیچ نه‌بێت له واری تیۆریدا، کێشه‌یه‌ك له ئارادا نیه. وا چه‌ند ساڵێکه پارتی کرێکارانی کوردستان، که خۆی و باڵه جیاوازه‌کانی به پراکتیکی شه‌ڕی چه‌کداری ده‌که‌ن، په‌یامی ئاشتی ئاڕاسته‌ی تورکیا ده‌کات و ته‌نانه‌ت چه‌کداره‌کانی له وڵاتی باو باپیران ده‌کێشێته‌وه بۆ ده‌ره‌وه‌ی سنور، بێ ئه‌وه‌ی تا ئێستا شتێکی ئه‌وتۆ له‌و پرۆسه‌یه سه‌وز بووبێت، ته‌نانه‌ت ڕۆژانه باس له‌وه ده‌کرێت، که پرۆسه به‌بنبه‌ست گه‌یشتووه. خۆ باسی په‌یامی ئاشتی له جه‌نگه‌ڵستانی سوریا له خه‌یاڵێکی خۆش به‌ولاوه هیچی دی نیه، ئێرانێش با له‌ولاوه بوه‌ستێ. ڕه‌نگبێ به هۆی که‌رکوك و هێڕشی به‌رده‌وامی تیرۆریستانه‌وه، به‌ر له‌وانی دی شه‌ڕ یه‌خه‌ی کوردی باشوری کوردستان بگرێت. به‌ڵام بۆ ڕاگه‌یاندنی ئه‌وه‌ی کورد ئیتر شه‌ڕی چه‌کداری ناکات، پێویست به کۆنگره‌ی نهتهوهیی نیه، گه‌لان بۆ ئامانجی زۆر گه‌وره‌تر کۆنگره‌ی نهتهوهیی داده‌مه‌زرێنن.
خۆ ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست دامه‌زراندنی ده‌زگایه‌کی هه‌میشه‌یی بێت به ناوی کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستانه‌وه، ئه‌وا بێ یه‌ك و دوو پێویستی به ئاماده‌کاری و کارێکی یه‌کجار زۆر ده‌بێت، که ڕه‌نگبێ نه‌ک چه‌ند مانگێك، به‌ڵکو چه‌ند ساڵێك بکێشێ. ئه‌مه ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت دامه‌زراوه‌یه‌کی جێگیر و به ناوه‌ڕۆك بێننه کایه‌وه، نه‌ك وه‌کو هه‌موو دامه‌زراوه‌کانی تری کورد بێ ناوه‌ڕۆك و به مردوویی له دایك بێت. هه‌ڵسه‌نگاندن و خوێندنه‌وه‌ی ڕه‌خنه‌گه‌رانه‌ی مێژووی بزووتنه‌وه‌ی نهتهوهیی کورد له سه‌د و بیست ساڵی ڕابردوودا، ده‌ستنیشانکردنی ئامانجه سه‌ره‌کییه‌کانی خه‌باتی نه‌ته‌وه‌ی کورد لهم سه‌رده‌مه، شێوازی کارکردنی پارت و ڕێکخراوه سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانی، هاوکاری و هه‌ماهه‌نگی باڵه سه‌ره‌کییه‌کانی و گه‌لێ ته‌وه‌ری دی پێویستییان به لێکۆڵینه‌وه و لێوردبوونه‌وه‌ی قووڵ و هه‌مه‌لایه‌نه هه‌یه پێش ئه‌وه‌ی دامه‌زراوه‌یه‌کی وا گرنگ دابمه‌زرێنرێ.
جاران که کورد بیری له کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستان ده‌کرده‌وه، بۆ ئه‌وه بوو که له سه‌ر ئاستی نێونه‌ته‌وه‌یی دامه‌زراوه‌یه‌ك هه‌بێت به ناوی هه‌موو کورده‌وه قسه بکات و ستراتیژێکی نهتهوهیی دابڕێژێ و داخوازییه ڕه‌واکانی نه‌ته‌وه‌ی کورد بخاته ڕوو، که له سه‌رووی هه‌موویانه‌وه دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی کوردستان بوو. ئێستا داخوازی سه‌ر‌به‌خۆیی کوردستان له باری واقیعیدا له ئارادا نیه. پارتی کرێکارانی کوردستان، که بانگه‌شه‌ی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی سۆسیالیستی کوردستانی ده‌کرد، ئێستا باس له چاره‌سه‌رکردنی دۆزی کورد له چوارچێوه‌ی کۆماری دیموکراتیکی تورکیا ده‌کات. پارته‌کانی باشوری کوردستان، له دوای ساڵانێکی زۆر له خه‌باتکردن له پێناوی ئۆتۆنۆمی و ئۆتۆنۆمی ڕاسته‌قینه، چه‌ند ساڵێکه بڕیاڕی فیدیرالییان داوه و باسی له عیراقی فیدیراڵ ده‌که‌ن، بێ ئه‌وه‌ی دامه‌زراوه‌کانی فیدیرالیزم له ده‌وڵه‌تی عیراقدا له ئارادا بن، وه‌کو ( یه‌که‌ی فیدیرالی دی بێجگه له هه‌رێمی کوردستان، ئه‌نجومه‌نی فیدیرالی یا ئه‌نجومه‌نی نه‌ته‌وه‌کان، دادگای فیدیرالی و گه‌لێ شتی تر، که به بێ ئه‌وانه فیدیرالیزم له چوارچێوه‌ی دروشم و بانگه‌شه‌دا ده‌مێنێته‌وه). کورده‌کانی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستانیش له دوای ساڵانێکی زۆر له دروشمی خودموختاری، ئێستا هه‌ندێکیان باس له فیدیرالیزم ده‌که‌ن. کوردی ڕۆژئاواش دیار نیه ئه‌نجامی ئهو ململانێ خوێناوییه‌ی که سوریا تێیدا ده‌ژێ و ڕکه‌به‌ری و ململانێی سه‌ختی نێوان په‌یه‌ده و پارته‌کانی تر ده‌گه‌ن به کوێ و چییان لێ سه‌وزده‌بێت. که‌واتا بیرۆکه‌ی ده‌زگایه‌کی نهتهوهیی بۆ خۆی له قه‌یراندایه له لای کورد و له سه‌ر ئاستی نه‌ته‌وه پرسی دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی کوردستان پرسێکی گه‌رمی ڕۆژ نیه، بۆیه ده‌بێ بیرمان بۆ ئه‌وه بچێت، که بیر له ده‌زگایه‌کی هه‌ماهه‌نگی و هاوکاری له نێوان پارته کوردییه‌کاندا ده‌کرێته‌وه، نه‌ک کۆنگریه‌کی نهتهوهیی، که له سه‌رووی پارته‌کانی کوردستانه‌وه بێت و ستراتیژی نهتهوهیی کورد دابڕێژێت. هه‌ندێ به‌رپرسانی کۆبوونه‌وه‌که‌ش ئه‌مه ناشرنه‌وه، کاتێ ده‌ڵێن: پارت و ڕێکخراوه‌کانی هه‌ر به‌شه‌ی کوردستان کاری خۆیان ده‌که‌ن و بۆ خۆیان ئازادن چۆن بڕیار ده‌ده‌ن. که‌وابوو لێره‌دا پێویست به لێژنه‌یه‌کی هه‌ماهه‌نگی هه‌یه له نێوان پارته‌کان بۆ ئه‌وه‌ی زیان به یه‌ك نه‌گه‌یه‌نن.
لێره‌دا ده‌بێ ئاماژه به‌وه‌ش بکه‌ین، که پارته سیاسییه‌کانی کوردستان له هه‌موو به‌شه‌کانی کوردستان باس له چاره‌سه‌رکردنی دۆزی کورد له سنوری ئهو وڵاتانه‌دا ده‌که‌ن که کوردستانیان داگیرکردووه، بۆیه له دروستکردنی ده‌زگایه‌کی نهتهوهیی بۆ هه‌موو کورد، له گه‌ڵ ئه‌م بۆچوونه‌ی خۆیاندا تا سه‌ر ئێسقان ناکۆکن، ئه‌مه‌ش له گه‌ڵ خۆیدا کێشه‌ی قانونی دێنێته گۆڕێ. پێموایه به‌رپرسانی ئێمه کاتێ بڕیاڕ له هه‌نگاوێك ده‌ده‌ن، ته‌نها بیر له قازانجه سیاسییه‌که‌ی ده‌که‌نه‌وه و ئه‌وه‌نده گوێ به پرسه‌کانی دی ناده‌ن. هه‌ڵبه‌ته هیچ پارتێکی سیاسی کورد جورئه‌تی ئه‌وه‌ی تێدا نیه، بڵێ کۆبوونه‌وه‌یه‌کی نهتهوهیی لهم جۆره بایکۆت ده‌که‌م، با له کاتێکی پڕ له قه‌یه‌ران و ئاڵۆزیشدا بگیرێت، نه‌با به دژی یه‌کده‌نگیی کورد تۆمه‌تبار بکرێت. وا هه‌ر له ئێستاوه له سه‌ر نوێنه‌ری ئه‌م لایه‌ن و ئهو لایه‌ن بووه به به‌زم، جا با بێته سه‌ر ئه‌وه‌ی کۆنگره کۆببێته‌وه و هه‌ر حیزبه‌و هه‌رچی ده‌ست و پێوه‌ندی خۆی له ده‌زگاکانی به‌نێو کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی، حیزبی کارتۆنی و که‌سایه‌تی" سه‌ربه‌خۆ" بخزێنێته نێو ڕیزه‌کانی کۆنگره‌وه، ئهو کاته ده‌بینین ده‌بێت به چی هه‌ڵایه‌ك. له کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستاندا براده‌رانی پارتی کرێکارانی کوردستان ئه‌مه‌یان به ئاشکرا ده‌کرد و ده‌یان کۆمه‌ڵه و رێکخستنیان له ژێر نێوی جیاوازدا ده‌هێنایه کۆبوونه‌وه‌کان، ده‌بوو به هه‌ڵایه‌ك هه‌ر بڕیارێکیان بویستبایه به چه‌پڵه‌ڕێزان ده‌یانسه‌پاند، تا کار گه‌یشت به‌وه‌ی زۆربه‌ی پارت و ڕێکخراوه و که‌سایه‌تییه سه‌ربه‌خۆکان لێی کشانه‌وه و ته‌نها خۆیان مانه‌وه.
خاڵێکی تری گرنگ که ده‌بێت لێره‌دا ئاماژه‌ی پێ بکرێت ئه‌وه‌یه که ئه‌م " کۆنگره نه‌ته‌وه‌ییه" بازدانێکی سه‌یره به سه‌ر کێشه دژواره‌کانی هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستاندا. سه‌یری باری سیاسی یه‌ك به یه‌کی پارچه‌کانی کوردستان بکه‌ن و بزانن ئێمه له چی باڕێکی قه‌یراناویدا ده‌ژێین. به‌ر له به‌شه‌کانی تر، با له باشوری کوردستانه‌وه ده‌ستپێبکه‌ین، که کۆبوونه‌وه‌که‌ی تێدا ئه‌نجامدرا و به قه‌یرانێکی سیاسی قوولدا تێده‌په‌ڕێ. ناکرێ هه‌ڵبژاردنی کاتی کۆبوونه‌وه‌که به سه‌رکه‌وتوویی له قه‌له‌م بده‌ین، چونکه ده‌کرێ به جۆرێك له پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردن دابنرێ و ئه‌مه‌ش مه‌ترسی گه‌وره بۆ هه‌موو پرۆسه‌که دروست ده‌کات. ئایه ئه‌مه هه‌لێکی له باره بۆ کۆنگره‌ی نهتهوهیی، کاتێك له به‌یانییه‌وه تا ئێواره پارته‌کانی ده‌سه‌ڵات و ئۆپۆزیسیۆن هێڕش ده‌که‌نه سه‌ریه‌ك و ده‌یان ناو وناتۆره له یه‌کتر ده‌نێن؟ هه‌ڵبه‌ته نا. باری هه‌موو به‌شه‌کانی تری کوردستان، ئه‌گه‌ر خراپتر نه‌بێت ئه‌وا باشتر نیه. پارته‌کانی ڕۆژهه‌ڵات له گه‌ڵ یه‌کتردا ناکۆكن وله قه‌یراندا ده‌ژێن. باسی ناکۆکی په‌یه‌ده و پارته‌کانی ڕۆژئاوای کوردستان هه‌ر ناکرێت و هه‌موو ڕۆژێك مه‌ترسی پێکدادان و بگره‌وبه‌رده له ئارادیه و ئه‌گه‌ر لایه‌نه‌کانی دیش چه‌کیان هه‌بوایه، ده‌مێك بوو شه‌ڕی براکوژی ببوو به میوانی ئهو به‌شه‌ی کوردستانیش. پارتی کرێکارانی کوردستان له گه‌ڵ هه‌موو گروپ و پارته‌کانی تری باکوری کوردستاندا له ناکۆکیدایه و گوێ به دید وبۆچوونیان نادات و ئه‌وانیش له هێڕش و پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌میشه‌ییدان له دژی ئهو. ئایه نه‌ده‌کرا بۆ زه‌مینه خۆشکردن له به‌رده‌م پرۆسه‌ی کۆنگره‌ی نهتهوهیی کوردستاندا، هه‌وڵی ئه‌وه بدرایه له هه‌ر پارچه‌یه‌کی کوردستان جۆرێک له پێکه‌وه‌هه‌ڵکردن و پێکه‌وه‌سازان بهاتبایه‌ته کایه‌وه و هه‌ر به‌شه‌ی هه‌وڵی ئه‌وه‌ی بدایه له جۆره به‌ره و پڵاتفۆرمێکدا هێزه‌کانی خۆی کۆبکردبایه‌ته‌وه و نوێنه‌رانی ڕاسته‌قینه‌ی خۆی بۆ ئهو کۆنگریه هه‌ڵبژێرێ ؟. که‌س ده‌توانێ چاوه‌ڕوانی ئه‌وه بکات که کێشه که‌ڵه‌که‌بووه‌کانی ده‌یان ساڵه‌ی هه‌موو پارچه‌کانی کوردستان له یه‌ک کۆنگره یا کۆنفرانسدا چاره‌سه‌ر ببن؟.
کۆبوونه‌وه‌ی وام بینیوه، که له به‌ر ده‌مه‌قاڵێی دوو پارت، که به هه‌ردووکیانه‌وه به سه‌رکردایه‌تی و بنکردایه‌تییه‌وه ده که‌س نه‌ده‌بوون، کۆبوونه‌وه‌که چه‌ندین کاتژمێر دواکه‌وتووه، تا نوێنه‌رانیان ئاماده‌بوونه پێکه‌وه له یه‌ك شوێن دانیشن. که‌سایه‌تی وامان هه‌بووه هه‌موو خه‌ڵکی به سعاتان به خۆوه سه‌رقاڵکردووه، که نابێ فڵانه که‌س ئاماده‌بێت چونکه پیاوی شا یا خومه‌ینی بووه، کۆنه به‌عسی یا سیخوڕ بووه. خواهه‌ڵناگرێ له‌و جۆرانه‌شمان هه‌بوو. سه‌دان لهم جۆره حیکایه‌تانه‌م له لایه و بۆ کاتی خۆی تۆماریان ده‌که‌م. پارتی وامان هه‌بووه که داوامان لێکردووه ئاماده‌ی کۆبوونه‌کان بێت، وه‌ڵامی ئه‌وه بووه، ئێمه خۆمان ده‌یکه‌ین و ئاماده‌ی کۆنگره‌ی هیچ لایه‌نێکی تر نابین. خۆ بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کان شتی وا سه‌یر و سه‌مه‌ره ڕوویانداوه که هه‌ر باس ناکرێن.
دکتۆر جه‌بار قادر
جێگری سه‌رۆکی پێشووی KNK
No comments:
Post a Comment